.jpg)
Religie op Bali, eiland van de goden
1. Balinees Hindoeïsme
Bali wordt ook wel "Het eiland van de goden" genoemd en dat merk je meteen. Je kunt niet naar Bali gaan zonder één dag geconfronteerd te worden met de religieuze gebruiken van het eiland aangezien religie integraal deel uitmaakt van het dagelijkse leven. Bali heeft dan ook een bijzondere plaats op religieus vlak, in een land dat overwegend uit Moslims bestaat. Het eiland dat centraal in de archipel ligt, heeft namelijk als enige een overwegend Hindoeïstische bevolking. Het Balinese Hindoeïsme, dat door ongeveer 85 procent van de Balinese bevolking wordt gevolgd, verschilt echter in grote mate van het klassieke Hindoeïsme.
2. Verschillen tussen Balinees & klassieke Hindoeïsme
Vooreerst is het Balinese Hindoeïsme monotheïstisch en is er dus maar één god die aanbeden wordt. Dit is een gevolg van het feit Indonesië in se een seculiere staat is. Echter, in een poging om het Hindoeïsme in 1952 te verbannen, werd door de grondwet gestipuleerd dat elke godsdienst maar één god mocht aanbidden, of dat ze anders verboden werd. Dit noopte de Balinezen om pragmatisch uit de hoek te komen en hun eigen versie van het Hindoeïsme te creeëren, met maar één god: Sanghyang Widhi Wasa. Echter, in realiteit worden ook alle andere Hindoe-goden zoals Vishnu, Brahma en Shiva aanbeden, alleen is men zo slim om elk standbeeld van een andere god, ook de naam van die ene god te geven en te poneren dat dit verschillende gedaantes zijn van één en dezelfde god.
Een tweede verschil is te merken in het feit dat er ook elementen van het Boeddhisme zijn verwerkt in het Balinese geloof. Je vindt met andere woorden niet alleen tientallen Boeddhistische tempels in Bali, maar ook in de Hindoeïstische tempels kun je beelden van Boeddha terugvinden, evenals symbolen die zowel in het Hindoeïsme als het Boeddhisme voorkomen, zoals stoepa's, swastika's, ... Daarenboven wordt Boeddha in het Balinese Hindoeïsme ook als een god aanbeden, daar waar hij in het Boeddhisme geen godelijke eigenschappen wordt toegedicht.
Een derde verschil is er doordat het Balinese Hindoeïsme ook sterk animistisch is. Dit betekent dat overleden voorouders een belangrijke rol vervullen in het dagelijkse geloof, veel meer dan in het klassieke Hindoeïsme. Er wordt geloofd dat de geesten van overleden familieleden voortleven en bescherming bieden. Die geesten nemen dan ook een belangrijke rol in in verschillende rituelen en ceremonies (zie verder).
Tot slot hanteert men in Bali ook een andere kalender dan in het klassieke Hindoeïsme. 't Is te zeggen, twee andere kalenders aangezien Balinezen zich zowel op de Saka-kalender (12 maanden van 30 dagen) als de Pawukon-kalender (6 maanden van 35 dagen) baseren.
3. Gelijkenissen Balinees & klassieke Hindoeïsme
uiteraard zijn er ook de nodige gelijkenissen met het traditionele Hindoeïsme. Zo worden, ondanks het verbod op meerdere goden, dezelfde goden aanbeden in beide vormen van het geloof. Ook gaan beide vormen van het Hindoeïsme uit van reïncarnatie en karma.
Net zoals in India, kent ook Bali een kastesysteem met vier verschillende kasten. Al is het systeem veel minder rigide dan in India, waar er veel sociale beperkingen vebonden zijn aan het systeem. Ook meditatie neemt in beide geloofsvormen een belangrijke plaats in als een manier om innerlijke rust te vinden en harmonie te zoeken tussen lichaam, ziel, natuur en god te vinden.
4. Belangrijkste religieuze ceremonies op Bali
Ceremonies nemen een belangrijke plaats in op Bali. Er zijn zoveel ceremonies dat het quasi onmogelijk is om naar Bali te reizen, zonder in aanraking te komen met een ceremonie.
Nyepi, ook wel de Balinese Dag van de Stilte genoemd, is een van de meest bijzondere en heiligste dagen op Bali. Het is het Balinese nieuwjaar volgens de Saka-kalender en valt elk jaar op de eerste nieuwe maan van de maand maart. In tegenstelling tot de rest van de wereld, vieren de Balinezen hun nieuwjaar in stilte en met bezinning op het hele eiland. Die dag wordt van iedereen op het eiland verwacht, dus ook toeristen, dat zij zich houden aan vier regels: geen vuur of licht maken (Amati Geni), geen werk verrichten (Amati Karya), niet reizen of het huis verlaten (Amati Lelungan) en geen plezier maken (Amati Lelanguan). Die dag is het dan ook logischerwijze erg stil, is er geen verkeer, zijn alle restaurants gesloten en is zelf de luchthaven dicht. De achterliggende idee is dat alle kwade geesten die die dag passeren, in de waan gelaten worden dat Bali verlaten is, waardoor ze verder trekken zonder Bali aan te doen.
In de dagen voorafgaand aan Nyepi, zijn er verschillende andere ceremonies. Zo zul je in de weken die leiden tot Nyepi, in elke wijk (banjar) mannen zien werken aan grote, angstaanjagende poppen, de zogenaamde Ogoh-Ogoh. Deze worden daags voor Nyepi, op Pangrupukan, in een parade door de straten gedragen, waarna ze ritueel verbrand worden. De poppen staan symbool voor al het slechte in de mens en de wereld, vandaar dat ze worden verbrand, zodat een nieuw jaar kan aanvatten, met een propere lei. En daarom ook dat daags nadien een dag van extreme stilte wordt ingelast, zodat geen nieuw kwaad over het eiland kan nederdalen.
Wist je dat Brussel de enige niet-Indonesische plaats ter wereld is, waar ook een Ogoh-Ogoh parade wordt gehouden?
Melasti is een andere ceremonie die wordt uitgevoerd in de dagen voor Nyepi. Op die dagen trekken alle Balinezen naar de zee, waar ze een zuiveringsritueel ondergaan. Het verkeer die dagen is nog helser dan op andere dagen, doordat iedereen richting oceaan trekt.
Is Nyepi de belangrijkste dag op de Saka-kalender, dan zijn Galungan en Kuningan de belangrijkse data op de Pawukon-kalender. Deze twee dagen worden om de 210 dagen gevierd op het eiland. Zoals eerder vermeld, is het Balinese Hindoeïsme sterk beïnvloedt door de band met de overleden voorouders en op Galungan komen de overleden voorouders terug naar aarde om hun familie te bezoeken en verlaten ze deze weer tien dagen later, op Kuningan. In die tien dagen, brengt de familie meerdere offers en worden er rituele maaltijden bereid om de band met de voorouders aan te halen. De meest zichtbare tekenenen van deze ceremonie, zijn de prachtig versierde bamboepalen die je ziet staan voor elk huis en de kinderen die tien dagen lang de straat op trekken met monsters en veel lawaai. De periode staat ook symbool voor de zege van het goede (Dharma) over het kwade (Adharma).
Andere belangrijke ceremonies die op het eiland worden gehouden zijn Saraswati en Pagerwesi, twee dagen waarop de Godin van de Wijsheid wordt aanbeden, Tumpek Kanding, een dag waarop de dieren worden geëerd, Tumpek Landep, een dag waarop voertuigen worden gezegend, iets wat je kunt zien aan de offers die voorop de wagen of scooter worden gebonden, Tumpuk Uduh, een dag waarop gebeden wordt voor de natuur en de gewassen en tot slot is er ook elk jaar een ceremonie voor de tempel waar je woont, Piodalan.
5. Balinese Hindoe-rituelen
Naast de vele ceremonies, zijn er ook nog een hele rist aan rituelen waaraan de Balinezen zich houden. Zo kun je er niet naast kijken dat de straten bezaaid liggen met kleine, met bloemen versierde mandjes gevlochten uit bananenbladeren. Dit zijn dagelijkse offers (Canang Sari) die de vrouwen voor hun huis en aan de huistempel plaatsen om de goden te danken. Er worden ook sigaretten, fruit en koekjes bij deze offers gelegd, die natuurlijk gretig worden opgegeten door straathonden, vogels of apen. Aangezien men in Bali gelooft in reïncarnatie, zien ze hierin ook een manier om de overledenen te voederen.
Ook rond de geboorte en het overlijden zijn er bepaalde rituelen die gevolgd worden. Zo is er 105 dagen na de geboorte een ceremonie (Nyabutan of Nelu Bulanin) waarbij de baby voor het eerst de grond mag raken. Bij de geboorte worden baby's goddelijke eigenschappen toegedicht en de grond wordt als onzuiver aanzien. En 210 dagen na de geboorte, één jaar volgens de Pawukon-kalender, wordt het kind symbolisch opnieuw geboren (Otonan).
Wist je dat baby's de eerste 105 dagen na hun geboorte de grond niet mogen aanraken omdat ze goddelijke eigenschappen hebben?
Bij een overlijden volgt een grootse ceremonie waarbij de overledene wordt gecremeerd om zo zijn ziel te bevrijden zodat hij naar de spirituele wereld kan vertrekken. Bij deze crematieceremonie (Ngaben), is het ganse dorp aanwezig. Afwezig blijven op ceremonies is sowieso onmogelijk door de sociale druk die hieromtrent bestaat. Bij zo'n ceremonie, brengt iedereen ook offers mee. Offers die nadien door iedereen worden opgegeten, zoals dit varken (zie foto). Aangezien een crematie een dure aangelegenheid is, gebeurt het vaker wel dan niet, dat een overleden eerst enkele jaren onder de grond wordt gestopt, tot zijn nabestaanden voldoende geld hebben om de crematie te betalen. Daardoor vind je op vele plekken op Bali ook nog begraafplaatsen die dan dienen als voorlaatste rustplaats. Al probeert de overheid een einde te stellen aan deze praktijk.
Eén van de meest bizare rituelen, is het vijlen van de tanden (Metatah of Mesangih). Dit ritueel, waarbij de bovenste voortanden en hoektanden licht worden gevijld, wordt uitgevoerd om de spirituele en sociale volwassenheid van iemand te benadrukken en de negatieve menselijke eigenschappen weg te vijlen.
Daarnaast zijn er nog vele andere rituelen. Het is niet voor niets dat men zegt dat er wel 200 dagen per jaar zijn waarop een Balinees naar de tempel trekt. Zo houden de Balinezen een reinigingsritueel (Melukat) telkens ze ziek zijn, ongeluk hebben of spirituele onbalans voelen. Daarbij gaan ze zich reinigen in heilig water, zoals dat van Tirta Empul.
6. Tempels op Bali
Op Bali zijn er naar schatting meer dan 20.000 tempels (pura), wat het eiland ook wel de bijnaam "Eiland van de Duizend Tempels" oplevert. Elk dorp heeft meerdere tempels, maar ook elk huis heeft zijn eigen huistempeltje waar men dagelijks offers brengt. De tempels in Bali zijn trouwens zoveel meer dan een religieuze plek, het is ook de plaats waar Balinezen samen komen om te socializen of te dansen.
De belangrijkste en populairste tempels zijn de moedertempel Pura Besakih die hoog in de bergen op de flanken van Gunung Agung ligt, de iconische Pura Uluwatu gelegen op de top van een klif, Pura Tanah Lot, de fotogenieke zeetempel, Pura Danau Beratan, één van de meest voorkomende foto's die je van Bali zult vinden, Pura Tirta Empul, de heilige watertempel waar je ook als toerist een zuiveringsritueel kunt volbrengen en Pura Goa Lawah, de vleermuizentempel.
Op dagen dat er ceremonies plaatsvinden, zul je de Balinezen in hun typische klederdracht zien. Bij mannen is dat een doek rond hun benen (sarong), een wit hemd (kemeja) en een hoofddoek (udeng). Bij vrouwen mag het wat kleurrijker zijn. Zij zullen ook een rok dragen, daarboven een fijngeborduurde, strak aansluitende, fel gekleurde blouse (kebaya) met een doek rond hun middel gebonden (selendang).
Ook voor toeristen gelden er bepaalde regels wanneer zij de tempel willen betreden. Zo moeten schouders en benen bedekt zijn. Vandaar dat er op vele religieuze plaatsen sarongs worden uitgeleend of verkocht. En wie zich niet houdt aan de regels, die kan rekenen op tussenkomst van de Pecalang, een soort van religieuze, in het zwart geklede burgerwacht die als voornaamste doel heeft om ceremonies in goeie banen te leiden.
7. Religieuze symbolen
Tot slot nog vermelden dat je in het straatbeeld heel wat verwijzingen zult vinden naar het geloof. Zo zul je overal swastika's zien, een symbool dat bij ons een heel negatieve connotatie heeft, maar in het Hindoeïsme symbool staat voor geluk. Ook kom je overal in het straatbeeld zwart-wit geschakeerde doeken (kain pelong) tegen. Deze worden zowel als sarong gedragen als om standbeelden, altaars en heilige bomen te versieren. Deze symboliseren het onderscheid tussen goed en kwaad.
Als je trouwens iemand met rijstkorrels op zijn voorhoofd ziet rondlopen, dan kun je er van op aan dat die persoon net aan een ceremonie heeft deelgenomen. De rijst staat symbool voor een goddelijke zegen en de plek, het derde oog, staat symbool voor het spirituele centrum van wijsheid. Ook de driekleurige koordjes (benang tridatu) die je vaak zult zien, staan symbool voor het voltooien van een Balinese ceremonie. Rood staat voor Brahma, de schepper, zwart voor Vishnu, de beschermer en wit voor Shiva, de vernietiger.
